Ronde Tafel: glas in renovatie, restauratie en herbestemming

Monuglas nam als expert deel aan deze ronde tafel van Renoscripto – editie 107, december 2021

Glas moest vroeger een gat in een dak of gevel opvullen. Klaar. Veel Ronde Tafel-gesprek zou er toen niet over geweest zijn. Maar in de huidige tijden van klimaatconferenties en klimaatplannen is dat anders. Nu moet glas voldoen aan een hele resem specifieke eisen, zowel esthetisch als technisch (brandwerend, akoestisch, thermisch, zonwerend …). Gelukkig bestaat er een intussen een enorm scala aan kwaliteitsvolle soorten en mogelijkheden. Enige wat het bouwteam moet doen is het juiste glas voor een bepaald project selecteren. Wat bij renovatie en restauratie echter niet altijd even eenvoudig is … 

Grote prijsstijgingen

“Helemaal vooraan in het maken van de juiste keuze staat voor vele bouwheren de prijs. Maar de markt is net hier enorm vollatiel. En niet alleen bij glas trouwens, zo goed als de hele bouwsector staat in rep en roer. Boosdoener: COVID-19.”

“Vaccinaties zorgen ervoor dat de wereld niet meer volledig op slot moet, maar de covid-crisis had én heeft nog steeds een enorme impact. Na meer dan een jaar op apegapen te liggen, zwengelt de economie enorm aan. Iedereen wil in sneltempo de on hold gezette projecten afwerken en nieuwe opstarten. De vraag naar bouwmaterialen en -systemen is als een raket omhoog geschoten en bedrijven kunnen niet volgen. Logisch, want om tijdens de lockdowns de verliezen niet op te stapelen reduceerden bouwondernemingen zowel hun productie als hun stock tot een absoluut minimum. Het gevolg? Iedereen wil zo snel en zo veel mogelijk bouwgrondstoffen. En dit fenomeen zien we (voor het eerst) wereldwijd. Uiteraard kan het aanbod de vraag niet volgen. Tel daarbij nog eens de nodige opportunistische speculatie en het resultaat is duidelijk: ongeziene prijsstijgingen en gigantische levertermijnen. Nu een gebouw renoveren? Reken toch op zo’n 30 % extra budget en een fors langer bouwproces.”

“Maar ook bij de fabrikanten en verdelers is het opletten geblazen. Wie vandaag nog vastzit aan contracten met afgesproken prijzen is gezien. Elke prijsafspraak vandaag is zelfs onzeker. Vandaar dat velen nu in hun contractbesprekingen veiligheidsclausules inbouwen. En het ziet er niet naar uit dat de komende maanden beterschap zullen brengen. Integendeel.”

“Vandaag investeren of wachten? We hebben geen glazen bol, maar experts voorspellen dat de markt zich pas na 2, 3 of zelfs 4 jaar zal stabiliseren.”

Subsidies?

“De huidige subsidies en premies moeten de pil wat vergulden. Maar de vraag is of ze echt leiden tot extra verduurzaming van onze woningen of eerder hun doel voorbij schieten. Dat is echter een discussie waar politici zich over moeten buigen.”

“Zolang het huidige systeem in voege blijft, zouden de premies en subsidies voor het duurzaam renoveren in ons land gestroomlijnder moeten. Bouwheren zien vaak het bos door de bomen niet, vinden hun weg niet in een kluwen van ambtenarij. Die hele kakofonie verschilt dan ook nog eens sterk per stad of gemeente. Waardoor het ook voor ons, professionals, haast onmogelijk is om bouwheren te ondersteunen met correct advies over hoe en waar ze de premies het beste kunnen aanvragen en aanwenden.”

Informeren en inspireren bouwpartners

“Waar vroeger architect, ingenieur en aannemer letterlijk de lijnen uitzetten van een bouwproject, merken we een shift in power. De bouwheer volgt een ontwerper niet meer blindelings. Integendeel. Hij is veel mondiger geworden, heeft zich online geïnformeerd, brengt zelf technische fiches aan bij de architect, weet wat hij wil en neemt in tegenstelling tot vroeger de eindbeslissing. Glasfabrikanten en -verdelers spelen hierop in en richten zich steeds vaker tot hun eindklant.”

“Al blijven opleidingen, workshops, roadshows en dergelijk belangrijk om ook de professionele bouwpartners te informeren en inspireren. Die kennisdeling is absoluut noodzakelijk om de kennis over de beschikbare producten en systemen, de regelgeving, de correcte installatie … bij te spijkeren. Want die mag bij vele bouwprofessionals toch zeker een trapje hoger. Al beseffen we dat dit niet altijd even eenvoudig is.”

Adviespartners

“Nieuwe technologische ontwikkelingen volgen elkaar in sneltempo op. Voor een ontwerper is het onmogelijk om als een soort generalist alle kennis over elk aspect van het bouwproces te beheersen. Laat staan om zich voortdurend bij te scholen over de laatste innovaties. Het is daarom erg belangrijk dat het bouwteam zich omringt met, advies vraagt aan betrouwbare glaspartners die hen met kennis van zaken helpen in het maken van een doordachte keuze.”

“Belangrijk daarbij is dat die partners zo vroeg mogelijk in het bouwproces worden ingeschakeld. Zo kunnen ze in nauw overleg met alle betrokkenen de best mogelijke oplossing selecteren uit een ruim en kwalitatief aanbod. Niet alleen met het oog op het beste glas voor een bepaald project, maar ook ter bewaking van de balans met de volledige gebouwenschil.”

Gebouwen in balans

“Bij elk bouwproject moet met kennis van zaken gekeken worden naar het totale plaatje. Zeker wat betreft renovatie en restauratie moet de gebouwenschil doordacht in balans zijn. Anders dreigen er problemen. Zeker op het vlak van condensatie heerst hier in België ‘the perfect storm’. Waardoor we isolatie in ons land sowieso moeten combineren met ventilatie.”

“De zwakste schakel in isolatie telt. Glas is daarin slechts een deel van het geheel. Zeker in monumenten waarin niet altijd even vlot kan worden geïsoleerd en/of geventileerd, moet goed worden berekend wat de meest optimale u-waarde is om het geheel in balans te houden. Heel goed mogelijk dat die u-waarde een stuk hoger ligt dan wat technisch mogelijk is.”

Restauratie-architecten?

“Vooral in monumenten is het dus belangrijk dat bouwheren beroep doen op ontwerpers die hun vak door en door kennen. Wie in ons land de titel ‘architect’ draagt, kan zich aan eender welk bouwproject wagen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Frankrijk, zijn er geen extra kwalificaties of opleidingen nodig om een monument of andere waardevol gebouw onder handen te pakken. Vaak wordt daar toch verantwoordelijk mee omgesprongen, laten minder ervaren bureaus zich bijstaan door een architectenteam dat daarin wel gepokt en gemazeld is. Maar dat is niet altijd het geval. Met soms verregaande gevolgen.”

“Het agentschap Onroerend Erfgoed speelt hierbij een belangrijke rol. Zij beschermen de erfgoedwaarde van onze historische gebouwen en doen zo eigenlijk aan kwaliteitsbewaking. Vooral de laatste jaren zijn hierin grote stappen gezet en in het merendeel van de gevallen werkt het agentschap goed samen met de aangestelde architecten om zo tot een gedragen, kwaliteitsvol resultaat te komen waarin historische elementen, nieuwe bestemming en duurzame principes doordacht met elkaar vervlochten zijn.”

“Iets minder rooskleurig zien we dit in het niveau net onder de beschermde monumenten. Door personeelstekort bij Onroerend Erfgoed worden niet-beschermde gebouwen met erfgoedwaarde vaak opgevolgd door lokale ambtenaren die niet dezelfde kennis en ervaring hebben. Leerkrachten, heemkundigen, gepensioneerden … Amateurisme troef. Sommigen vinden voorgestelde ingrepen niet mooi, hangen vast aan elementen die geen enkele waarde hebben, verbieden of verplichten zonder echt goed te weten waarom of gaan zelfs zelf aan het ontwerpen. Het ergste: de mening van zo’n erfgoedconsulent is wet. Constructief overleg kan oplossing bieden, maar de verantwoordelijke ambtenaar is daar niet altijd toe bereid. Wat absurd en nefast is voor een bouwproject. Hier zou echt een betere regeling voor moeten worden uitgewerkt.”

“De zeggenschap van erfgoedinstanties bij restauratieprojecten moet strakker omlijnd worden en overgelaten aan consulenten met de nodige kennis en ervaring. Die openstaan voor een constructieve dialoog. Met eventueel een soort ombudsman in de dienst indien het toch fout loopt.”

Technische benamingen

“Het is in overleg met alle betrokken bouwpartners en erfgoedinstanties dat immers de beste oplossingen gevonden worden waarbij enerzijds de esthetiek van het authentieke glas in een monument zo veel mogelijk wordt gerespecteerd en anderzijds de vele specifieke technische eisen – die voor elk publiek anders zijn – maximaal worden ingevuld.”

“Op dat vlak is er ook voor de sector zelf nog werk aan de winkel. Nog te vaak bepalen ingenieurs en andere techneuten de naamgeving van glasproducten. Wat een bonte verzameling geeft aan cijfers en nummers waar de eindklant en de andere bouwheren zich meestal niets bij kunnen voorstellen. Geregeld draagt deze verwarring bij aan het opnemen van foutieve zaken in een lastenboek.”

“Beter zou zijn om meer communicatieve namen te vinden waar iedereen onmiddellijk weet waarvoor een bepaald soort glas specifiek geschikt is. Idealiter gebeurt dit in samenspraak met de hele sector om verwarring te vermijden.”

“Mooi voorbeeld van hoe het beter kan, is ‘restauratieglas’. Hierover heerst een haast Babylonische spraakverwarring. Eén van de redenen hiervoor is de vrij mistige communicatie en ondoorzichtige marketingstrategie van glasleveranciers waardoor de term een beetje een eigen leven is gaan leiden. Gaat het over ambachtelijk mondgeblazen glas of getrokken glas? Wat met imitatiemondgeblazen glas? Best zouden we in de sector duidelijk afgelijnde definities uitwerken die voor iedereen duidelijkheid scheppen.”

Interessante innovaties

“En dat doen we best op geregelde tijdstippen. Want de glassector blijft innoveren. Enkele voorbeelden? Vacuümglas heeft dezelfde dikte als enkelglas, maar dezelfde u-waarde en andere technische eigenschappen (akoestisch, thermisch …) als driedubbel glas. Dit geeft mogelijkheden naar restauratie en renovatie toe. Authentiek schrijnwerk dat voorzien is voor enkelglas kan op die manier behouden blijven.”

“Ook Smartglass (slim glas) of switchable glass (wisselend glas) is een interessante evolutie. Bij electrochromatische zonwerende beglazing verandert de transparantie afhankelijk van de elektrische spanning. Zo kan het glas ingezet worden naargelang de zonlichtinval. Een perfect middel dus om oververhitting te voorkomen. Maar het vergt wel veel meer technische kennis van de installateurs.”

“Glas zal in de (nabije) toekomst ook ingezet worden om zonne-energie op te wekken, of data te capteren in functie van een smart building … In heel specifieke (proef)projecten wordt dergelijke beglazing al uitgerold en verder geoptimaliseerd. Maar het zal zeker zijn tijd duren eer deze innovatie echt matuur wordt.”

“Het hoeft trouwens niet altijd hightech te zijn. Zo kan je nu bijvoorbeeld perfect spelen met gedifferentieerd glas voor de vier gevels. In de zuidgevel kan je bijvoorbeeld met een zonwerende coating werken, terwijl je het glas in de noordgevel dan weer zo helder mogelijk houdt. Zodat bewoners en gebruikers maximaal genieten van de lichtinval én de vele voordelen van een perfect zicht naar buiten. Natuurlijk is dit niet in elk gebouw geschikt en moeten ontwerpers de afweging maken of zo’n ingreep opportuun is.”

“Op termijn zullen glasramen zelfs simpelweg worden vervangen zoals we nu doen met winter- en zomerbanden. Zodat het gebouw zich kan aanpassen aan de seizoenen.”

———————————————————————————————————————————–

Deelnemers Ronde Tafel

Wij danken alle deelnemers aan het rondetafelgesprek. Indien je vragen of opmerkingen hebt, kan je hen steeds contacteren via onderstaande gegevens:

AGC Glass: Roeland Vanaelst, Sales & Marketing Manager Belux

Architectenbureau Dries Bonamie: Dries Bonamie, zaakvoerder

Belned: Ronald den Braven, Commercieel Directeur, Marc Peetermans, Sales Representative Noord-België

Lerobel: Michel Quetin, Product Marketing

New Glass Technology: Yano Vankersbilck, Zaakvoerder, Pieter-Jan Rotsaert, Sales Representative

Sprimoglass: Frédéric De Gucht, CEO Sprimoglass, Laure Gardier, CEO Sprimo Install

Monuglas® by Martin Glas : Ralf van Rijn, Business Development Manager, Bart Vroegh, Adviseur Monumentale Beglazing

———————————————————————————————————————————–

Voor meer informatie neem contact op met onze adviseurs +31 (0)30 28 55 400

---